ایران چگونه به دوران مدرن پا گذاشت؟ این سوالی تاریخی است که شاید خیلی از ما بخواهیم در مورد آن بدانیم و به نظر من یکی از راه‌های خوب برای پاسخ به این سوال خواندن کتاب شازده احتجاب است.
شازده احتجاب در مورد یک خان زاده است که پدربزرگش چندین ده را تصاحب کرده و خون ریزی گسترده‌ای انجام داده است. مادرش را کشته و برادرش را خفه کرده است. پدربزرگی که با چندین زن همبستر شده است.
پدرش نیز در قساوت چندان دست و پا بسته نیست. چندین رعیت را در خیابان به قتل رسانده است و او نیز هر شب با یک دختر باکره همبستر بوده است.
اما شازده نه خون خواری اجدادش را دارد نه حتی میل جنسی آنها را. با این حال قساوتش نوع دیگری است. او نمی کشد زجر می دهد. لزوما زیر پا له نمی کند بلکه تحقیر می کند و سپس می ایستد و به نابودی آرام افراد با لذت نگاه میکند.
می توان حرکت از سمت دولت پیشامدرن در اواخر دوره قاجار را به یک دولت مدرن در اوایل دولت رضاخان مشاهده کرد. جایی که دیگر عاملیت تنها کشتار نیست بلکه ساختن قفس برای نابودی استعدادها و ظرفیت های فردی است.
احتمالا هوشنگ گلشیری نمیخواسته یک رمان تاریخی یا سیاسی یا حتی فلسفی بنویسد. اما چیزی که نوشته و توصیف کرده یکی از بهترین داستان هایی است که می توان در مورد تاریخ سیاسی ایران مطالعه کرد.
