در هفته‌های اخیر، مقاله‌ای از «کوری داکترو» با عنوان The real (economic) AI apocalypse is nigh در رسانه‌های بین‌المللی بازتاب گسترده‌ای پیدا کرده است. داکترو در این تحلیل می‌نویسد حباب اقتصادی هوش مصنوعی از هر حباب فناورانه‌ی دیگری در تاریخ مدرن بزرگ‌تر است، و فروپاشی آن می‌تواند ساختار بازارهای مالی جهان را متلاشی کند.
او یادآور می‌شود که بخش عظیمی از ارزش بازار سهام جهانی در اختیار تنها هفت شرکت فعال در حوزه‌ی هوش مصنوعی است؛ شرکت‌هایی که هنوز هیچ مسیر واقعی برای سودآوری ندارند. این وضعیت، از نظر او، یادآور رفتار انحصارگرایانه‌ی شرکت‌های فناوری در دهه‌های اخیر است: ابتدا «محصول نجات‌دهنده»ای خلق می‌شود، بعد با داستان رشد بی‌پایان، سرمایه‌ی کلان جذب می‌کنند و در نهایت، پس از اشباع بازار، به‌دنبال هیجان تازه‌ای می‌گردند—از ویدیو گرفته تا رمزارز، NFT و حالا «ابرهوش».
به‌گفته‌ی داکترو، روایت «جایگزینی انسان با هوش مصنوعی» نه‌تنها واقعیت ندارد، بلکه به ابزار فریب سرمایه‌گذاران بدل شده است. «هوش مصنوعی نمی‌تواند کار شما را انجام دهد، اما فروشنده‌اش می‌تواند رئیس‌تان را قانع کند که اخراجتان کند.» او هشدار می‌دهد که این روند جامعه را با نوعی بدهی اجتماعی و اقتصادی مواجه می‌کند که نسل‌ها باید هزینه‌اش را بپردازند.
او می‌گوید:
«این شرکت‌ها سودده نیستند و نمی‌توانند باشند. آن‌ها فقط با سوزاندن صدها میلیارد دلار از پول دیگران زنده‌اند. هرچیزی که نتواند تا ابد ادامه یابد، بالاخره متوقف می‌شود.»
حساب‌سازی‌های مالی و واقعیت پنهان
گزارش اخیر وال‌استریت ژورنال به قلم Eliot Brown و Robbie Whelan از «فاجعه مالی» شرکت‌های هوش مصنوعی پرده برداشته است. در این گزارش، به سازوکارهای عجیبی اشاره می‌شود:
شرکت‌هایی که وام‌های خود را با کارت‌های گرافیک Nvidia وثیقه می‌گذارند؛ دارایی‌هایی که سریع‌تر از ماهی تازه ارزششان سقوط می‌کند.
در این میان، غول‌های تکنولوژی با فریب سرمایه‌گذاران نشان می‌دهند که همچنان درآمدزا هستند: مایکروسافت با ارائه‌ی سرور رایگان به OpenAI، آن را «سرمایه‌گذاری ده میلیارد دلاری» اعلام می‌کند و سپس همان رقم را به عنوان درآمد ثبت می‌کند. مشابه همین، Nvidia سرمایه به مراکز داده تزریق می‌کند تا همان پول را صرف خرید محصولات خودش کنند.
منبع:
WSJ: AI Bubble Building Spree
به‌گفته‌ی Bain & Co، برای آنکه سرمایه‌گذاری‌های کنونی در هوش مصنوعی صرفه‌ی اقتصادی پیدا کند، این صنعت باید تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۲ تریلیون دلار درآمد داشته باشد—رقمی فراتر از مجموع درآمد اپل، مایکروسافت، گوگل، آمازون، انویدیا و متا. در حالی که تخمین مورگان استنلی نشان می‌دهد درآمد واقعی فعلی این بخش حدود ۴۵ میلیارد دلار در سال است.
منابع:
Bain & Company, Global Technology Report 2025
Morgan Stanley Report (summary)
یک فناوری عادی، نه یک نجات‌دهنده
پژوهش MIT نشان می‌دهد ۹۵٪ از شرکت‌هایی که سراغ هوش مصنوعی رفته‌اند، یا نتیجه‌ای نگرفته‌اند یا متحمل زیان شده‌اند. پژوهش دانشگاه شیکاگو نیز تأیید می‌کند که هوش مصنوعی تأثیر معناداری بر دستمزد و ساعات کاری کارگران نداشته است.
منابع:
MIT Technology Review
University of Chicago Paper (SSRN)
با وجود همه‌ی این شواهد، داکترو معتقد است که در پسِ هیاهوی فنی، یک بحران فلسفی نهفته است: این‌که بشر بار دیگر در دام «وعده‌ی رستگاری از طریق فناوری» افتاده است. او می‌نویسد:
«هوش مصنوعی قرار نیست بیدار شود و شما را به گیره‌ی کاغذ تبدیل کند؛ اما ثروتمندان دچار توهمِ هوش مصنوعی قطعاً شما را فقیرتر خواهند کرد.»
نتیجه‌گیری
آنچه داکترو ترسیم می‌کند، هشدار ساده‌ای نیست، بلکه دعوتی است به بازنگری در بنیان‌های فکریِ اقتصاد دیجیتال. اگر بازار سرمایه بر پایه‌ی خیال ساخته شود، سقوطش فقط مالی نخواهد بود؛ فرهنگی و اجتماعی هم خواهد بود. شاید، همان‌طور که او می‌گوید، زمان آن رسیده باشد که قبل از فروپاشی، حباب را خودمان بترکانیم.
منبع اصلی مقاله:
Pluralistic.net | The real (economic) AI apocalypse is nigh
