نقد کتاب موش‌ها و آدم‌ها از جان اشتاین بک

یکی از معدود رمان نویس هایی که از آنها تقدیر می کنم جان اشتاین بک است. کسی که در بحبوحه رکود بزرگ و مشکلات اقتصادی آمریکا از رنج آنها گفت و نوشت و ما نیز خواندیم. تذکره هایی که اگر نبودند شاید نمیتوانستیم به این سادگی از حال و احوال آن روزهای امریکا و مشکلات کارگران فصلی آگاه شویم. مردمانی که کرور کرور می مردند و کسی برایشان هیچ مرثیه ای نسرود. جهان لیبرالی همین است. عده ای باید زیر چرخ های رشد و ترقی خرد شوند تا عده ای دیگر در رفاه و آرامش زندگی کنند. از این رو اشتاین بک را می توان یگانه شارح مستقل حقیقت نامید که با شمشیری آخته علیه ظلم و بی عدالتی به شورش برخواست و اسم آخرین رمانش نیز به ما همین نکته را یاداوری می کند. آخرین رمان وی (زمستان بی عدالتی ما) نام دارد که در ایران به زمستان ترجمه شده و اتفاقا اولین رمانی هست که از اشتاین بک خوانده ام. نام این کتاب برگرفته از نمایشنامه شکسپیر است جایی که از زبان ریچارد سوم می گوید:
” حال این زمستان بی عدالتی ماست/ که به مدد این دلاور اهل یورک به تابستانی فرحبخش بدل خواهد گشت”
Now is the winter of our discontent / Made glorious summer by this sun [or son] of York
اما کتاب موش ها و آدمها که اسم دقیقترش را می توان “از موش ها و ادم ها” ترجمه کرد. حال و روز موش هاست. موش هایی که در آخور اسب ها زندگی می گذرانند و برای بدست آوردن لقمه ای نان کیلومترها پیاده روی می کنند. دو نفر از این موش ها لنی اسمال و جرج میلتون بودند. دو رفیقی که با یکدیگر امریکا را برای پیدا کردن لقمه ای نان زیر پا می گذاشتند و هرکجا که می توانستند غذایی پیدا کنند اتراق می کردند. این دو رفیق ارزوهای بزرگی در سر دارند. ارزوهایی که باعث زنده ماندنشان می شود در حالی که میلتون می داند هیچگاه حقیقی نخواهند شد. اما لنی متوجه این موضوع نیست. در حقیقت لنی متوجه هیچ موضوعی نیست. لنی کمی کودن و از لحاظ ذهنی ناتوان است. اما عضلات ورزیده ای دارد که در مواقع لزوم به کار جرج میلتون می آید.
داستان این دو موش مانند تمام موش های دیگر با خوشی تمام نمی شود. در نهایت میلتون با دستان خودش لنی را می کشد تا کس دیگر اینکار را نکند. سرنوشت محتومی که در انتظار تمام موش ها و احتمالا خود میلتون هست مگر اینکه این موش بتواند کمی بزرگ شده و به هیئت آدمیزاد در آید. کاری که حداقل در آن زمان بعید به نظر می رسد.